Έρευνα, εμπιστοσύνη, σεβασμός – πώς να γίνετε ένας ταξιδιωτικός φωτογράφος με ενσυναίσθηση

Τα χέρια σφίγγουν το πολύχρωμο αλογάκι του καρουζέλ, το πρόσωπο είναι γεμάτο ενθουσιασμό και το χιτζάμπ ανεμίζει σαν την μπέρτα υπερήρωα. Δεν πρόκειται για την τυπική εικόνα μιας μικρής μουσουλμάνας – και γι' αυτό ακριβώς είναι μία από τις αγαπημένες φωτογραφίες της Canon Ambassador Gulshan Khan. «Οι μουσουλμάνοι, ιδίως οι γυναίκες και τα κορίτσια, δεν απεικονιζόμαστε πάντα ως τα πολύπλευρα ανθρώπινα όντα που είμαστε στην πραγματικότητα. Χρησιμοποιώ το "εμείς" επειδή αυτή είναι η δική μου κοινότητα», εξηγεί η φωτορεπόρτερ από την Νότια Αφρική. «Βλέπουμε τόσα πολλά δεινά και εικόνες που ξενίζουν από την αφρικανική ήπειρο. Αντίθετα, αυτό το κορίτσι απεικονίζεται γεμάτο χαρά κι η φωτογράφιση έχει γίνει με αξιοπρέπεια.»

Το παράδειγμα της Gulshan μάς υπενθυμίζει ότι η κάμερα είναι πανίσχυρη. Οι εικόνες που δημιουργείτε μπορεί να διαιωνίζουν μονοδιάστατους τρόπους αντίληψης του κόσμου ή να αποκαλύπτουν κάτι περισσότερο σύνθετο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στη φωτογράφιση μιας κουλτούρας ή κοινότητας που είναι διαφορετική από τη δική σας, είτε πρόκειται για τη γειτονιά σας είτε για μέρη που απέχουν χιλιάδες χιλιόμετρα από το σπίτι σας. Για την Gulshan, αυτό είναι κομμάτι της δουλειάς της. Ως ανεξάρτητη φωτορεπόρτερ με δημοσιεύσεις στο National Geographic, τους The New York Times και τον Guardian, αλλά και πρώην συνεργάτης του Agence France Presse (AFP), η Gulshan φωτογραφίζει συχνά ανθρώπους και τόπους στη χώρα της και πέρα από αυτήν. Εδώ, εξηγεί πώς μπορείτε να δημιουργήσετε εντυπωσιακές πολιτισμικές φωτογραφίες με ενσυναίσθηση.

Τον 19ο αιώνα, όταν η φωτογραφία ήταν ακόμα μια νέα τεχνολογία, οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες θεωρούσαν εσφαλμένα ότι η φωτογραφική μηχανή ήταν ένα επιστημονικό εργαλείο, το οποίο χρησιμοποίησαν για να ταξινομήσουν και να καταπιέζουν τους αυτόχθονες πληθυσμούς. Αυτή η παράδοση συνεχίζεται, πιστεύει η Gulshan, τροφοδοτώντας την αντίληψη ότι η φωτογραφία είναι ένα αντικειμενικό μέσο.

«Οι φωτογραφίες είναι διδακτικές. Μας διδάσκουν πώς να βλέπουμε τον εαυτό μας και τους άλλους», λέει. «Υπάρχει η αντίληψη ότι η εικόνα είναι αντικειμενική, αλλά αυτό είναι μια πλάνη. Βρίσκεστε πάντα μέσα στις εικόνες σας. Η ιδεολογία, οι εμπειρίες και οι αξίες σας αντανακλώνται σε αυτά που επιλέγετε να συμπεριλάβετε ή να αφήσετε έξω από το κάδρο.»

Η Gulshan αναφέρεται με έμφαση στο δικαίωμα που νιώθουν ότι έχουν ορισμένοι Δυτικοί ταξιδιώτες και παραγωγοί εικόνων να εξερευνούν "εξωτικά" εδάφη. «Δεν είναι κακό να επισκέπτεσαι μέρη και να τραβάς φωτογραφίες», τονίζει η Gulshan. «Κακό είναι να το κάνεις θεωρώντας δεδομένο ότι είσαι καλύτερος και ξέρεις περισσότερα από τους ανθρώπους που φωτογραφίζεις.»

Όταν ακούμε τη λέξη "πολιτισμός", το μυαλό μας πηγαίνει στην εθνικότητα, τη φυλή ή τη θρησκεία, αλλά για την Gulshan η έννοια αυτή είναι πολύ ευρύτερη. «Για παράδειγμα, μπορεί να πρόκειται για μια ομάδα με συγκεκριμένο σύστημα αξιών ή εργασιακή κουλτούρα, ή για άτομα που ανήκουν σε μια κοινωνική τάξη ή αποτελούν μέρος μιας μουσικής υποκουλτούρας», αναφέρει.

Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να βεβαιωθείτε ότι έχετε κάνει όσο το δυνατόν περισσότερη έρευνα πριν να εμφανιστείτε επί τόπου με τη μηχανή σας. Αυτό θα σας βοηθήσει να εντοπίσετε ασυνήθιστες τοποθεσίες ή σημαντικές στιγμές, όπως μια γιορτή ή μια εκδήλωση διαμαρτυρίας, που θα σας δώσουν την ευκαιρία να τραβήξετε ενδιαφέρουσες φωτογραφίες.

Απαραίτητη είναι επίσης η κατανόηση των κανόνων και των εθίμων, καθώς και των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι, τα οποία θα σας βοηθήσουν να καθορίσετε τον τρόπο που θα επιλέξετε να φωτογραφίσετε. Παρακολουθήστε τα μέσα ενημέρωσης, διαβάστε βιβλία, δείτε ντοκιμαντέρ, εξοικειωθείτε με τοποθεσίες στους Χάρτες Google και, το σημαντικότερο, μιλήστε με ανθρώπους, συμβουλεύει η Gulshan. Αν βρίσκεστε στο εξωτερικό και μένετε σε ξενοδοχείο, κουβεντιάστε με το προσωπικό. Εναλλακτικά, αν βρίσκεστε σε μια εκδήλωση, ρωτήστε τους συμμετέχοντες τι σημαίνει για αυτούς και γιατί βρίσκονται εκεί. Δείξτε σεβασμό, ενσυναίσθηση και προθυμία για μάθηση.

Θα πρέπει να επιτύχετε μια ισορροπία μεταξύ της καταγραφής εντυπωσιακών εικόνων και της αντιμετώπισης των ανθρώπων με την προσοχή που τους αξίζει. Γενικά, η Gulshan αποφεύγει τους μεγάλους φακούς, προτιμώντας να συνδυάζει τις μηχανές της Canon EOS R και EOS R5 με έναν φακό Canon RF 35mm F1.8 MACRO IS STM, να πλησιάζει το θέμα της και να γίνεται ένα μαζί του. «Όταν βρίσκεστε τόσο κοντά, αναγκάζεστε να μιλάτε με τους ανθρώπους κι έτσι αναπόφευκτα οι εικόνες σας παίρνουν έναν πιο προσωπικό τόνο», εξηγεί.

Εξαιρείται η εργασία σε ιερούς χώρους, όπου μπορεί να έχει εξασφαλίσει άδεια για φωτογράφηση, αλλά δεν θέλει να ενοχλεί. «Στους λατρευτικούς χώρους πρέπει να επιδεικνύετε πολιτισμική ευαισθησία και ο καλύτερος τρόπος για να μην γίνετε ασεβείς ή ενοχλητικοί είναι να ρωτήσετε αν είναι αποδεκτή η παρουσία σας», συμβουλεύει. «Ρωτήστε πού επιτρέπεται να βρίσκεστε και πού όχι και ποιοι είναι οι κανόνες. Σε πολλά τζαμιά και ναούς, για παράδειγμα, πρέπει να βγάλετε τα παπούτσια σας και να είστε ντυμένοι κατάλληλα, ενώ είναι ασέβεια να περάσετε μπροστά από κάποιον που προσεύχεται ή να προσπαθήσετε να μιλήσετε μαζί του.

«Σε αυτές τις περιπτώσεις, χρησιμοποίησα ένα φακό Canon RF 70-200mm F2.8L IS USM», προσθέτει. «Κρατώ πάντα το κλείστρο όσο το δυνατόν πιο αθόρυβο, ώστε να μην ενοχλώ και να μην δείχνω ασέβεια σε καταστάσεις που απαιτούν ήσυχο και διακριτικό χειρισμό.»

Οι μηχανές επαγγελματικού επιπέδου, όπως η EOS R5, δεν είναι οι μόνες που προσφέρουν επιλογή αθόρυβης λήψης. Η ενεργοποίηση της κατάστασης αθόρυβης λήψης στην mirrorless Canon EOS R10 προσαρμόζει ταυτόχρονα όλες τις σχετικές ρυθμίσεις, αποτρέποντας την εκπομπή ήχου ή φωτός από τη μηχανή. Ο συνδυασμός της EOS R10 με τον ευέλικτο φακό Canon RF-S 18-150mm F3.5-6.3 IS STM σάς προσφέρει επίσης μεγαλύτερη εμβέλεια, ώστε να ελαχιστοποιήσετε τις ενοχλήσεις.

Είναι σημαντικό να κάνετε διάκριση ανάμεσα σε δημόσιες εκδηλώσεις, όπου είναι αναμενόμενο ότι θα βγαίνουν φωτογραφίες, και στην περιπλάνησή σας σε στενά δρομάκια ή σε ένα προσωπικό πρότζεκτ με μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων. «Θα πρέπει να έχετε ενημερώσει και να έχετε λάβει τη συγκατάθεσή τους», λέει η Gulshan. Αυτό σημαίνει ότι οφείλετε να εξηγήσετε με σαφήνεια στους ανθρώπους γιατί ενδιαφέρεστε να τραβήξετε τη φωτογραφία και τι σκοπεύετε να την κάνετε.

Ο τρόπος που θα το χειριστείτε εξαρτάται από το σενάριο. Αν πρόκειται για ένα πρότζεκτ σε κάποια κοινότητα, θα μπορούσατε να λάβετε πρώτα άδεια και να γνωρίσετε τους ανθρώπους, και στη συνέχεια να καταγράψετε τις αυθόρμητες στιγμές τους όταν θα έχουν χαλαρώσει. Στους δρόμους μιας πόλης, μπορείτε να ξεκινήσετε μια κουβέντα με κάποιον υπαίθριο πωλητή κι έπειτα να τραβήξετε το πορτραίτο του. Αν δεν μιλάτε τη γλώσσα, βρείτε κάποιον που μπορεί να μεταφράσει. Να προσέχετε πάντα πώς αντιδρά ο άνθρωπος που φωτογραφίζετε. Όπως λέει η Gulshan: «Μπορείς πάντα να καταλάβεις αν κάνεις τους ανθρώπους να νιώθουν άβολα.» Αν ναι, είναι ώρα να κατεβάσετε τη μηχανή.

Αν και χρησιμοποιεί πλέον τη μηχανή της "ενστικτωδώς", η Gulshan έχει αφιερώσει χρόνο στην προσεκτική μελέτη εικόνων και σε σκέψεις πάνω στον τρόπο απεικόνισης των ανθρώπων. «Είναι σημαντικό να έχετε οπτική παιδεία και αίσθηση», αναφέρει. «Σκεφτείτε πράγματα όπως οι γωνίες της φωτογράφισης και τα μηνύματα που μεταδίδουν σε αυτόν που κοιτάζει την εικόνα.» Για να κατανοήσετε καλύτερα πώς επιλέγουν άλλοι φωτογράφοι να παρουσιάσουν την κοινότητά τους, ακολουθήστε διαφορετικούς λογαριασμούς στο Instagram. Μερικές φορές απαιτείται μια αλληλουχία εικόνων για να μεταδοθεί μια πληρέστερη εντύπωση, αλλά, όπως λέει η Gulshan, «είναι εφικτό να δηλώσουμε κάτι σημαντικό για έναν λαό ή πολιτισμό σε μία μόνο εικόνα. Απλά να θυμάστε ότι αυτή η ιστορία δεν είναι ποτέ ολοκληρωμένη.»

Σύνταξη: Rachel Segal Hamilton